一二〇 卷二七三
《李秀蘭》(出《中興閒氣集》)知劉長卿“有陰疾”,謂之曰:“山氣日夕佳”,長卿答:“衆鳥欣有託。”按分别摘取陶潛《飲酒》及《讀〈山海經〉》中句,雙關爲狎褻嘲弄也。“山” 諧音“疝”,如《全唐文》卷七八六温庭筠《答段柯古贈葫蘆筆管狀》:“累日洛水寒疝,荆州夜嗽”;“鳥”如《水經注》卷二二《洧水》:“俗人覩此水掛於塢側,遂目爲‘零鳥水’”,即《水滸》中常見之“鳥”(如第四回:“干鳥麽”、“燒了這鳥寺”)。西方文人刻劃景物,亦以水之涓注擬於“零鳥”(L’eau a baissé ... Une source fait un pipi presque indécent);“零鳥水”(Les Pisseuses)又法國腦門地(Normandie)水名也。
《徐月英》(出《北夢瑣言》)有詩云:“枕前淚與階前雨,隔箇窗兒滴到明。”按《緑窗新話》卷下載聶勝瓊《鷓鴣天》撏撦之,改“與階”爲“共簾”。白仁甫《梧桐雨》第四折唐明皇唱:“斟酌來這一宵雨和人緊厮熬。伴銅壺,點點敲;雨更多,淚不少。雨濕寒梢,淚染龍袍,不肯相饒,共隔着一樹梧桐直滴到曉”,祇鋪陳排比而已。《玉照新志》卷二載無名氏《眉峯碧》:“薄暮投村驛,風雨愁通夕;窗外芭蕉窗裏人,分明葉上心頭滴”,不别言淚,而逕以雨兼融裏外,筆法更勝;《花草粹編》卷三宋曾揆《謁金門》:“伴我枕頭雙淚濕,梧桐秋雨滴”,亦即此意,而下一“伴”字,愈見警鍊。唐劉媛《長門怨》:“雨滴梧桐秋夜長,愁心和雨斷昭陽;淚痕不學君恩斷,拭卻千行更萬行”,梧桐雨與人面淚尚不緊貼也。袁枚《小倉山房詩集》卷一〇《秋夜雜詩》:“雨自屋外鳴,愁自屋中入”,因陳爲新,弄巧成拙,上句之“自”尚可爲“自如” 之“自”,下句之“自”必爲“自從”之“自”,是“愁”在 “屋中”而“入”“屋中”也,是底言語!天下雨而人下淚,兩者見成連類,不費工夫。西方童話寫小兒女不堪後母之虐,姊携弟出走,適遇零雨,歎云:“吾儕酸心下淚,天亦同泣矣!”(Wennesregnete,sprachdas Schwesterchen:“Der Himmel und unsere Herzen,die weinen zusammen!”)。浪漫主義以“外景”與“内景”貫通,聖佩韋論一才媛(Eugénie de Guérin),謂其心境與天氣印契(son âme reflète le ciel;elle a l’âme cou- leur du temps),雨若蕭蕭,則淚欲澘澘(les jours de pluie,où l’on a envie de pleurer)。大家壯夫詩文每道此況(Und es reg- nete dann immer stärker,ausser mir und in mir,dass mir fastdie Tropfen aus den Augen herauskommen;Il pleure dans mon coeur/Comme il pleut sur la ville;Du ciel choit ou de la paupière déborde une larme identique);女郎詩好爲悽惋,取境寓情(Only a summer’s fate of rain,/And a woman’s fate of tears. If I look inward I find tears;if outward,rain. But what- ever I write will be melancholy and self-conscious as are all women’s poems),更與徐月英、聶勝瓊同聲相應矣。
Jules Renard,Journal,NRF,296.
Brüder Grimm,Die Kinder-und Hausmärchen:“ Brüderchen und Sch- westerchen,”Berlin:Der Kinderbuchverlag,33.
Cf. P. Moreau:“De quelques Paysages introspectifs”,inFormen der Selbst- darstellung,hrsg. G. Reichenkron und F. Haase,279 ff..
Sainte-Beuve,Nouveaux Lundis,III,170.
Heine,Reisebilder:“Italien”,Kap. 12;Verlaine,Ariettes oubliées,iii;Claudel,Connaissance de l’Est:“Tristesse de l’Eau.”
Viola Meynell,Alice Meynell,20.